ΤΟ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Αυτό που έγινε στα Χανιά στις 29 του Ιούλη 1938 δεν ήταν «κίνημα», όπως γράφτηκε κι έμεινε στην ιστορία. Δεν ήταν συνωμοσία μερικών στρατιωτικών ή πολιτικών σε κάποιο στρατώνα. Δεν ήταν ένα αυθόρμητο ξέσπασμα της λαϊκής οργής και αγανάχτησης, μια διαμαρτυρία για το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ήταν επανάσταση των ψυχών. Μερικοί άνθρωποι μπήκαν μπροστά. Σήκωσαν τη σημαία. Σύσσωμος ο λαός τους ακολούθησε. Παράδειγμα λαϊκής ενότητας και ομοψυχίας. Διαμάντι. Ακόμα και στην περίοδο της κατοχής υπήρξαν κηλίδες προδοσίας, που δεν στάθηκαν, βέβαια, άξιες ν' αμαυρώσουν το επικό μεγαλείο της Εθνικής Αντίστασης. Στην Κρήτη δεν υπήρξαν κηλίδες προδοσίας. Ο φασισμός δεν είχε φίλους στην Κρήτη. Υπήρξαν κηλίδες δειλίας μετρημένων ανθρώπων. Αυτές δεν αμαύρωσαν την επανάσταση. Για την αποτυχία ευθύνεται η ηγεσία. Δε στάθηκε άξια του επαναστατημένου λαού. Ο λαός της είχε εμπιστοσύνη, της παρέδωσε την εξουσία. Η ηγεσία δεν ήταν άξια να την κρατήσει. Αν ο λαός το υποψιαζόταν, θα είχε πάρει τα μέτρα του. Και ο φασισμός δεν θα γιόρταζε την τρίτη επέτειο της 4ης Αυγούστου. Θα γιόρταζε ο λαός τη λύτρωση του, την αποκατάσταση των ελευθεριών του. Δεν επεκτάθηκε στην υπόλοιπη Κρήτη, στην υπόλοιπη Ελλάδα, γιατί ο λαός αιφνιδιάστηκε. Μαζί με την είδηση για την εξέγερση των Χανίων, πήρε και την ψυχρολουσία της αποτυχίας. Αν μεσολαβούσαν δύο τρείς μέρες, η νεότερη ιστορία της Ελλάδας θα γραφόταν αλλοιώτικα. Τρείς μέρες ήταν αρκετές να οργανώσει ο λαός την υλική έκφραση της ενότητας του. Η ενότητα στην λαϊκή ψυχή είχε γίνει. Στην κορυφή καθυστερούσε. Θα την επέβαλε ο λαός, όπως την επέβαλε σε μερικούς αιώνια αναβλητικούς και αμφιταλαντευόμενους. Η δημοκρατική Κρήτη ήταν η πρωτοπορία. Ήταν ο εφιάλτης του φασισμού. Το μολογάει ο ίδιος ο Μεταξάς: «Ειδοποίησις δια συνομιλίαν με Κέρκυραν. Αλλά διά ζητήματα γενικά και διά τα Κρητικά. Ώστε ησυχάσαμε».

(Από τον επίλογο του βιβλίου)