Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η μία Γλώσσα είναι η ομιλουμένη νέα Ελληνική, η απλή νεοελληνική, η γραικική ή τα ρωμαίϊκα, όπως συνήθως τα έλεγαν. Ήταν η γλώσσα που φλόγιζε τις ελληνικές καρδιές καθώς ακούγονταν στα τραγούδια του Ρήγα Φερραίου και στα αθάνατα δημοτικά μας τραγούδια. Στα τραγούδια που γεννούσαν ήρωες και σφυρηλατούσαν παλληκάρια:

Είναι της Νίκης μήνυμα αυτά σου τα τραγούδια,

μέσ' στο χειμώνα το βαρύ, του Μάρτη χελιδόνι,

.    .    .    .    .    .    .    .    .    .    .    .    .    .

Μάνα του Ρ'ηγα, βάλε τα στο στήθος σου καμάρι

και μη ξεχνάς πως τ' άσματα είν' του σπαθιού ακόνι!

Εσύ γεννάς τον ποιητή κι' αυτός το παλληκάρι.

Φυσικά και των λογίων η καθημερινή ομιλουμένη γλώσσα, ακόμα και εκείνων οι οποίοι, όπως είδαμε, «συντρίψαντες τον κάλαμον εδραπέτευσαν προς την παλαίουσαν Ελλάδα» και ήλθαν να πολεμήσουν πλάϊ στους αγράμματους αγωνιστάς, δεν μπορούσε να ήταν άλλη από την απλή νέα Ελληνική, την Κοινή των Ελλήνων γλώσσα. Και δεν ήταν λίγες φορές που οι μορφωμένοι αυτοί Έλληνες χρειάστηκε να εμψυχώνουν στις δύσκολες στιγμές τους αγράμματους αγωνιστάς. «Σκοπός μου, γράφει ο Παναγιώτης Σοφιανόπουλος στον Κοραή, [είναι] να μεταβάλω τον δυστυχή Οδυσσέα Ανδρίτσου από μαθητήν αγαπητόν του Αλή Πασά εις γνήσιον κληρονόμον των διδασκαλιών σου».

(Από τον πανηγυρικό λόγο του συγγραφέα)